Op 10 juli is Berthe Meijer overleden, na een slepend en uiteindelijk slopend ziekbed. De laatste jaren was ze vooral aan het knokken om op de been en in het leven te blijven, maar die strijd was niet te winnen, hoe graag ze dat ook wilde en heel lang hoopte dat het haar, superoverlever, toch zou lukken.
Berthe, schrijfster van vele kookboeken die voor talloze kookliefhebbers tot standaardliteratuur zijn gaan behoren, en Berthe, Holocaustoverlevende die in 2010 haar oorlogsherinneringen te boek stelde in 'Leven na Anne Frank'.
Het moet ergens begin jaren '80 zijn geweest dat huisvriend Fon Klement Berthe aan ons voorstelde als zijn nieuwe vriendin. Natuurlijk kenden we haar uit de krant - ze schreef in die jaren de kookcolumns in de NRC - maar deze zeer bewonderde mevrouw zomaar aan onze eettafel, dat was wel wat. Die eerste keer kreeg de nodige vervolgetentjes, en één keer zelfs zo onverwacht dat ik uit het niets een toetje moest verzinnen - Berthe te eten en dan geen nagerecht was ondenkbaar. Dat werd de niet-griezelige griesmeelpudding die ik al eens beschreef. Ik heb eerlijk gezegd geen idee meer hoe ik kookte in die tijd, maar Berthe at altijd met smaak wat ik haar voorzette en kritiek uitte ze nooit. Dankzij haar heb ik nooit angst gehad om voor welke heel goeie kok dan ook te koken. En als Berthe er niet was geweest zou ik ook nooit uit het gezellige, niet onverdienstelijke thuiskokstadium zijn gekomen.
Op een dag kreeg ik een telefoontje van de mij onbekende Eva Smit. Ze had van Berthe mijn telefoonnummer gekregen en belde namens de zaterdagse radioprogramma TROS Nieuwsshow. Het programma was op zoek naar iemand die op een toegankelijke manier over koken en eten kon praten, niet 'achter de kachel' maar gewoon 'aan het fornuis'. Er waren al een paar proefopnames geweest maar de ideale kandidaat was daar nog niet uitgekomen. Ik werkte in die tijd voor VARA Radio 4 en dat wist Berthe, maar niet dat ik niet achter de microfoon zat. Maar dat scheen niets uit te maken want voor ik het wist had ik een afspraak met toenmalig eindredacteur Leo Janssen voor een gesprek en een proefopname.
Ik weet nog goed dat ik, gewapend met elf verschillende recepten, de 'miniresto' (zeg maar kantine) van de TROS binnenliep. Het onderhoud met Leo verliep vlot, alles wat ik voorstelde om te presenteren tijdens het programma vond hij prima, en nee, die proefopname was helemaal niet nodig, ik zou nog van hem horen, en bedankt dat ik naar Hilversum was gekomen. Ik had er eerlijk gezegd weinig vertrouwen in, maar tot mijn grote verbazing bleek al na een paar dagen dat ik de job had gekregen. En of ik de aanstaande zaterdag al kon beginnen…
Ik weet nog precies welk recept ik die eerste keer presenteerde: Zwitserse pruimentaart, waaraan het 'Zwitsers' sloeg op de baktip die ik in Les Haudères (VS) had gekregen van de lokale bakker waar ik tijdens onze vakantie wel eens bladerdeeg aan de rol kocht. Ik pas 'm nog altijd toe als ik een open vruchtentaart bak.
Bekleed een lage taartvorm met bladerdeeg, prik de bodem in met een vork. Schep een eetlepel bloem en een eetlepel suiker op de bodem en meng die met je vingers door elkaar. Leg ca. 1 kg doormidden gesneden en ontpitte pruimen of abrikozen met de snijkant omhoog in de vorm, dicht tegen elkaar aan. Bak de taart bij 200 graden in 35-40 minuten krokant. Het sap dat uit de vruchten komt bindt met het bloemmengsel en waardoor de bodem krokant blijft.
Ik geloof niet dat Berthe me ooit heeft gehoord in de TROS Nieuwsshow. Toch hielden we contact. Ik maakte haar verhuizingen mee, van Edam naar de Rivierenbuurt in Amsterdam, naar Amstelveen en tenslotte naar Amsterdam-Zuid, was erbij toen ze trouwde met Gary Goldschneider, pianist, componist, astroloog en vader van een respectabel aantal kinderen die allemaal onder Berthes vleugels terecht kwamen, en zag dat haar toch al niet bijster goede gezondheid geleidelijk achteruit ging.
Nog maar enkele weken geleden zette ze een bericht op Facebook over supermarkten die voor duurzaam vlees zouden gaan. "Maar dat gaat nog wel even duren, tot 2020!", was haar commentaar. Ze heeft het niet mogen meemaken.
Helemaal in het begin van onze vriendschap zei Berthe me eens: "Aandacht en zorg zijn de allerbelangrijkste ingrediënten van een maaltijd. De schoonheid van eten zit in de liefde waarmee er wordt gekookt." Ik denk dat we elkaar daarin haarfijn aanvoelden.
Ik zal haar nooit vergeten.
Haar nagedachtenis zij tot zegen.
In maart 2001 bezocht ik Berthe in haar woning in Amstelveen voor een interview voor het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Gelukkig heb ik het nog. Het staat hier.
De foto in het rood is afkomstig van Berthes Facebookpagina.