Het lieve leven
Het raadsel kat
Terwijl M. en ik grieperig onze dagen in en om bed doorbrengen verbazen we ons erover waarom Fien toch niet gezellig bij ons komt liggen. Met een niet-begrijpende snoet komt ze af en toe in de slaapkamer kijken, wandelt over de deken, gaat een minuut of wat luid spinnend fanatiek staan prakken, en verdwijnt dan weer. 's Nachts vleit ze zich het liefst óp de benen van een van haar mensen; ruim 4 kg kat is onder normale omstandigheden al een heel gewicht, maar als je je niet lekker voelt, niet te hebben. Ze wordt dan dus met een zacht zetje van het bed gewipt. Wat niet betekent dat ze het later in de nacht niet gewoon nog eens probeert - je bent kat of je bent het niet.
Die ziekbedgezeligheid was met onze vorige katten Zoe en Truffel wel anders: Zoe lag bij voorkeur op een hoofdkussen terwijl Truffel het liefst ónder het dekbed kroop, tegen een mens aan. M.s vroegere katten, Moortje (die ik niet heb gekend) voorop, was haast eerder op bed dan de zieke erin, en diezelfde ervaring heb ik met mijn vroegere Siamezen.
Zou het een leeftijdskwestie zijn, en zou onze Fien haar liederlijke ligoefeningen in de gang op termijn verruilen voor gewoon lekker liggen op bed als een van ons ziek is? De tijd zal het leren...
Lualeni, onze olifant
Natuurdocumentaires horen tot onze favoriete tv-programma's. Die van de BBC met vette stip bovenaan, en ik durf te beweren dat we er niet veel missen. Zo keken we begin 2007 naar The Elephant Diaries. Voor die serie was gefilmd bij de David Sheldrick Wildlife Trust, een opvangcentrum voor weesgeworden olifantjes in Nairobi, Kenia die daar, onder de bezielende leiding en met de enorme inzet van Dame Daphne Sheldrick met ongelofelijk veel liefde worden verzorgd en grootgebracht.
Die kleine wezens met hun veel te grote grijze slobberhansopjes hebben stuk voor stuk een traumatische ervaing achter de rug, meestal de dood van hun moeder om geen andere reden dan het ivoor van de slagtanden. De 'keepers', allemaal native Kenianen, zorgen voor hun olifantenbaby's alsof het hun eigen kinderen zijn: geven ze de fles, nemen ze mee naar de modderpoel voor het dagelijkse bad, voetballen met ze en slapen bij ze in hun stal (één op één). Dat laatste is erg belangrijk, omdat jonge olifanten altijd heel dicht bij hun moeder en andere vrouwtjes in de kudde zijn. Geborgenheid en veiligheid is van levensbelang, letterlijk - een heel jonge olifant kan sterven aan een gebroken hart. Twee keer verlaten worden in hun jonge leven overleven sommige van hen niet.
In
de derde aflevering van The Elephant Diaries werd een olifantenmeisje
van een maand of 4 binnengebracht. Stafleden van DSWF waren gewaarschuwd
dat er een heel jong olifantje zonder eigen kudde was gesignaleerd,
hadden een dag toegekeken hoe de kleine eli aansluiting probeerde te
krijgen bij kuddes olifanten in de buurt, maar toen dat telkens weer op
niets uitliep, werd besloten het dier mee te nemen naar het weeshuis in
Nairobi. Ze kreeg de naam Lualeni, naar de oorspronkelijke naam van het
gebied waar ze werd gevonden.
Door de ogen van presentatoren
Jonathan Scott en Michaela Strachan zagen we dat Lualeni wel melk wilde
drinken en slapen met haar 'keeper' Lucas, maar zich totaal afzonderde
van de andere olifanten - iets wat door alle betrokkenen geduid werd als
intens verdriet. De andere olifanten in het weeshuis, de meeste
nauwelijks ouder en soms zelfs jonger dan Lualeni, deden hun uiterste
best om haar bij hun olifantenspelletjes (die spelen ze echt!) te
betrekken, maar Lualeni stopte haar slurfje in de struiken en deed niet
mee. Wij zaten met een dikke strot en tranen in onze ogen - zulk groot
olifantenverdriet in zo'n klein dier! (De fotopagina van Lualeni op de website van DSWT vertelt haar verhaal beter dan mijn woorden kunnen beschrijven.)
Dus
toen aan het einde van die uitzending op het scherm verscheen dat we
een olifant van de DSWT konden adopteren hebben we ons meteen
aangemeld. We konden zelfs kiezen wie we wilden adopteren, en kozen, dat
kon niet anders, Lualeni. Sindsdien noemen wij ons foster parents van
een inmiddels jongvolwassen olifant. Meteen vanaf het begin zijn we op
de hoogte gehouden hoe het met ons olifantenkind gaat. De verzorgers
houden dagboeken bij, en Dame Daphne maakt aquarellen die we kunnen
downloaden en printen.
We weten dat onze Lualeni hard op weg is een wilde olifant te worden.
Op
30 september 2006 is ze, bijna 2 jaar jong, van het weeshuis in Nairobi
National Park naar Ithumba (Tsavo East) overgebracht, waar ze werd
opgevangen door oudere lotgenootjes. In Ithumba leren de jonge dieren
geleidelijk het wildere leven kennen, terwijl ze nog steeds als kleine
kinderen hun dagelijkse portie melk krijgen - een olifantkalf
is de eerste twee jaar van zijn leven vrijwel volledig afhankelijk van
de melk van de moeder, maar het dier kan het nog jaren de tepel van de
moeder opzoeken. Als de olifantkalfjes vast voedsel kunnen eten groeien
ze geleidelijk (een kwestie van meerdere jaren) toe naar het moment
waarop ze de hele dag buiten de omheining zijn en ook 's nachts niet
meer 'thuis' komen.
De meer ervaren dieren die al wat langer 'buiten' zijn nemen de zorgtaak over van de keepers en begeleiden de jongere dieren bij hun eerste stappen 'in het wild', zonder mensen. Die rol van 'mini matriarch', blijkt vaak al in aanleg aanwezig als de dieren nog in het weeshuis zijn. Eenmaal in Ithumba bleek ook Lualeni een mini-matriarch in de dop, ze keek een paar jaar de kunst af van de ervarener Wendi en gaat nu zelf aan het hoofd van een groep jongere olifanten de bush in.
De wilde olifanten weten de weg terug altijd te vinden: een paar maanden geleden verscheen een van hen tot ieders verbazing met een pasgeboren kalf bij de modderpoel, alsof ze haar baby kwam laten zien.
Het werk van de Sheldrick Trust richt zich niet alleen op olifanten (en neushoorns!), maar ook op de plaatselijke bevolking, niet alleen in de vorm van banen, maar, en dat is minstens zo belangrijk, door een mentaliteitsverandering in gang te zetten. De situaties waarin mensen en wilde dieren met elkaar in conflict komen, bijvoorbeeld omdat olifanten op zoek gaan naar eten en mensen steeds verder het leefgebied van de olifantenintrekken, leiden aan beide kanten tot verschrikkelijke ongelukken. 'Tout comprendre est tout pardonner' gaat een beetje ver, maar er is zeker vooruitgang. De organisatie heeft ook vele community outreach programma's onder haar hoede.
Een prachtig artikel over DSWT verscheen op National Geographic website: Orphan elephants: Orphans No More
Tuinhibiscus
Marjon en ik koesteren een droom. Nee, niet in de zin van 'I have a dream', we dromen een droom waar we ons aan warmen als het klimaat in Nederland weer eens ijzig is, als de halvezoolstra's en blonde gevaren van deze wereld hun verwoestende ideeën over ons uitstorten. Als de wereldeconomie reddeloos is, half Europa op instorten staat en veiligheid en geborgenheid alleen nog te vinden is in wat we zelf creëren.
Hoezo, vluchten kan niet meer, zoals de woorden van Annie Schmidt in dat prachtige liedje van Jenny Arean en Frans Halsema? Dat kan best, gewoon lekker weg in eigen hoofd!
Tuinhibiscus werkt als voor ons als toverwoord - en we bedoelen daarmee hibiscus syriacus, een struik met weelderige bloemen, in prachtige kleuren, en vooral heel gul met zijn bloemen. We zien ze overal in Frankrijk, maar op de maandagse bloemenmarkt op het Amstelveld zie ik ze nooit. Zouden ze 't doen op een balkon?
We hebben dat dus nog niet kunnen testen. Wat we wél weten (want al vaak geprobeerd) is dat alleen al het wóórd 'tuinhibiscus' de somberheid als bij toverslag doet verdwijnen. En dat alleen maar omdat die tuinhibiscus in onze droom het mooiste plekje van de wereld heeft gekregen! Nou alleen nog een kleurtje kiezen…
Hier moet inmiddels een aanvulling bij… Schoonzus en -zwager hebben sinds kort 'fermette' JonAs, in een verborgen hoekje van de Périgord vert, met een flinke lap tuin eromheen. Er staat van alles op qua bomen en struiken, maar een tuinhibiscus ontbrak. Maar inmiddels niet meer: eind november hebben ze bij het plaatselijke tuincentrum een tuinhibiscus gehaald en die op een mooie zonnige plek geplant. Aankomende zomer mag ze er voor het eers bloeien, met roze bloemen, denk ik.
Wij kregen hem voor mijn verjaardag, je kán immers niet weten of een droom ooit werkelijkheid wordt! En in dat geval mag deze tuinhibiscus zijn/haar wortels in zuidelijker grond verder laten groeien… Als dát eens waarheid zou kunnen worden!
Josefien, aka Fientje
Marjon en ik
delen ons huis met een viervoeter van de soort felix domestica, zeg maar
huiskat. Afkomst onbekend, herkomst: de Poezenboot aan de Singel in
Amsterdam.
Kenmerken: grote groene ogen, gestreept gevangenisbroekje
met witte binnenkant, krulvoetjes voor en achter, vraagtekenpluimstaart
en een paar verdwaalde beige vlekjes op haar grijze bontje. Ze zit vaak
een beetje scheef en ligt graag op haar rug.
De Poezenboot kan een gevaarlijke plek zijn als je eigenlijk niet, maar toch eigenlijk ook weer wel een kat wilt. We zaten nog helemaal in de naweeën van een erg verdrietige periode, waarin de dochter van een dierbare vriendin onder akelige omstandigheden was overleden en we onze niet eens zo oude, ernstige zieke poes Zoe hadden moeten inslapen. Zoveel verdriet, en dan ook nog het huis vol ondragelijk katloze plekken.
Zo
kwam het dat we op een woensdagmiddag in september 2009, tegen beter
weten in, tóch naar de Poezenboot fietsten. 'We gaan alléén kijken, en
helemaal niets beslissen!', zeiden we nog tegen elkaar terwijl we op het
gangboord stapten.
Dat was een fraai voornemen, maar niet haalbaar,
bleek al binnen een paar minuten. Want in het kantoortje waar de
Poezenbootadministratie wordt gedaan zat, in een knalblauw
transportkooitje, een grijsgestreept pluizig minikatje, dat heel
geïnteresseerd de passanten gadesloeg. Het was meteen raak, over en
weer. Dit onbevreesde, nieuwsgierige wezentje wilde meteen wel spelen en
zich laten aanhalen, en ook dat was wederzijds. Hoezo niets beslissen?
We waren meteen verkocht, en spraken af dat we, conform de Poezenbootregels, er een nachtje over zouden slapen.
Onderweg naar huis kwam als vanzelf haar naam bovendrijven: dat nuffige neusje, die beeldige bontjas, en die blik van 'hoezo ik Poezenbootstumpertje?'. Nee, dit was geen Miesje of Grijsje, dit katje moest een échte naam van stand krijgen, dat vond ze zelf ook, zoveel was ons wel al duidelijk. Josefien werd het. Ze moest nog een tijdje in haar chique naam groeien, dus tot het zover was noemden we haar Fientje, en nu Fien, want dat roept toch een stuk gemakkelijker.
En we verbeelden ons dat ze ernaar luistert, maar dat weet je bij een kat natuurlijk nooit zeker…
Fien is misschien wel de meest gefotografeerde kat in onze nabije omgeving… kijk maar in haar fotoalbum!
Mooie muziek en drukke tijden
Drukke, maar ook mooie tijden! Ik mocht als taalcoach Russisch - mijn
andere vak - weer een aantal producties begeleiden bij het Nederlands
Kamerkoor.
Als eerste was dat 'Jetzt immer Schnee', een absoluut meesterwerk van de Russische componiste Sofia Goebajdoelina,
die in oktober haar 85e verjaardag in Amsterdam vierde met een aantal
concerten. Voor de zomer had het koor al een eenmalige uitvoering
gezongen ter gelegenheid van de Haarlemse Koorbiënnale, maar nu was het
nog meer vor het echie: mevrouw Goebajdoelina was bij de repetities en
het concert op 23 oktober in het Muziekgebouw aan 't IJ aanwezig. Het
NKK zong bij die gelegenheid ook 'The Outsider', een hier totaal
onbekend semitheatraal werk van de voor de meeste mensen al even
onbekende Rus Faradzj Karajev.
Daarvoor moest het handgeschreven Russisch omgezet worden naar voor het
koor lees- en zingbare tekst. De grote verrassing kwam toen ik het voor
het eerst hoorde zingen: niet alleen bleken de tientallen maten met
alleen maar losseklinkers opeens een logica te bevatten - de
medeklinkers uit de woorden waren weggelaten - geleidelijk verscheen er
een impromptu van Franz Schubert in de begeleiding, tegenover de
genadeloze koorpartij een contrasterende milde muzikale streling die ons
in schaterlachen deed uitbarsten.
Jammer dat daar geen opname van bestaat.
Risto Joost
Maar het hoogtepunt van deze hele periode waren de voorbereidingen voor de Vespers van Sergej Rachmaninov. Een magnifiek, indrukwekkend werk, bestaande uit 15 koorstukken die samen gemiddeld 1 uur duren. De jonge Letse dirigent Risto Joost (32) was van plan het in minder tijd te doen, vertrouwde hij me toe. Geen plechtstatige kathedrale galm - Rachmaninov's Vespers zijn geen liturgische muziek - maar een warmbloedige, spirituele ervaring stond hem voor ogen. Risto's muzikale en klankkleurideeën over de Vespers vroegen tijd en aandacht, waarbij hij ook een belangrijke rol toebedeelde aan de kleur van de taal (Oudkerkslavisch, in veel opzichten zeer verschillend van het moderne Russisch) en de woordelijke betekenis van de teksten. Met lange repetities overdag, en 's nachts een hutspot van fragmenten van de Vespers in mijn hoofd, voor andere dingen was een paar weken nauwelijks plek.
Het Nederlands Kamerkoor in vaste bezetting - voor de Vespers
werd het koor aangevuld met 12 freelancers
Het resultaat van al het werk is op het radio4.concerthuis te beluisteren.
Een absolute aanrader!
Er was bij dit project ook een link naar mijn ándere bezigheid, koken: het NKK wilde namelijk op de website een promofilmpje voor de 8 concerten van de Vespers, én Risto zich laten voorstellen als de nieuwe chefdirigent van het koor.
En zo stond ik op 20 september een grote pan borsjt, de beroemde Russische bietensoep, te koken voor het oog van een camera - oude tijden herleefden! En aan het eind van de repetitieperiode maakte ik dezelfde soep in een vlees- én een vegaversie voor zangers en staf van het NKK, 50 man en vrouw.
Moesbalkonieren op 5 hoog
Aan ons huis zit een op het zuidwesten gelegen balkon van bescheiden afmetingen, met wijds uitzicht op vele van de torens die Amsterdam rijk is.
Als de weergoden het op hun heupen krijgen heeft ons balkon het zwaar te verduren: wind met stormkracht, en als de hemelen zich openen, staat alles binnen de kortste keren blank. Vanuit de woonkamer moeten we toekijken hoe al dat mooie kleurigs in de balkonbakken horizontaal over de rand hangt, drijfnat en beschadigd. Oh, als ik toch eens terug kon blazen!
Maar als de wind uit het noordoosten waait is het balkon een heerlijke plek voor mens, plant en dier. Dan juichen de ijsbloemetjes en pijpjelak in de felle zon, geuren de rozen en krijgen de petunia's de kans hun volle pracht te ontplooien. Opeens krijgen de aardbeien kleur en zit de frambozenstruik die we aan het begin van de zomer voor een paar euri kochten van Henny van Bergeijk, beter bekend als RaspberryMaxx op de Pure Markt, vol witte bloemetjes, en zelfs de aalbes dreigt vrucht te gaan dragen!
Balkonnieren
is een uitdaging, maar we houden vol. Groenschrijver Wim Oudshoorn met
wie ik een aantal uitzendingen maakte van TROS Klantenservice, hield me immers jaren geleden al voor: 'Planten hebben geen hoogtevrees!'
En daar had-ie toch mooi gelijk in!
Zoebiq en Truffel - anderhalve kat
Een verhaal in de verleden tijd, want Zoebiq overleed eind augustus 2009, nog niet eens 15 jaar oud, Truffel twee jaar later op de respectabele poezenleeftijd leeftijd van 19 jaar. Twee poezen die een paar belangrijke fases van mijn leven hebben meegemaakt.
In oktober 1998 - ik woonde nog niet zolang alleen - kwam Zoebiq in
mijn leven, een echte schildpadkat, met veel rood en zwart op haar
vachtje en aan een van haar achterpoten één witte teen en aan het andere
een zwartfluwelen sokje. Ze woonde in het asiel dat toen nog aan de
Polderweg gevestigd was. Wat Zoe betreft kon er geen twijfel over
bestaan: ik zou haar nieuwe mens worden. Ik kon geen weerstand bieden
aan dat viervoetige wezen dat in haar kooi, en ook erbuiten, steeds weer
naar me toe kwam lopen. Volgens haar status was ze ruim 2 jaar, met
roepnaam Lady. Er stond ook: 'luistert niet'. Was dat de reden dat ze in
het asiel gedumpt was?
Mooi was ze niet toen ze bij me introk: haar
vacht was mottig, haar linkeroor groen door het getatoeëerde nummer, en
ze had geen gram vet op de botten.
Een half jaar later was 'Lady'
veranderd in een gezonde, sociale, spraakzame, eigenzinnige kat die
(meestal) wél luisterde naar haar nieuwe naam. Een héle kat, in ieder
opzicht.
En toen vroeg vriendin F. of haar zwarte cyperse poes Truffel bij ons
mocht logeren terwijl zij een bezoek bracht aan haar broer in Kaapstad.
Die eerste kennismaking tussen de beide dames ging prima, en al snel
hadden F. en ik een uitwisselingsprogramma: als zij weg was kwam Truffel
bij ons, en als ik even het land uit was, ging Zoe naar F.
Truffel
vond het allemaal goed, en verhuisde net zo gemakkelijk mee met Zoe en
mij. Maar met F. mee verhuizen toen die besloot om de kille Nederlandse
wintermaanden te verruilen voor een laat voorjaar en zomer in
Zuid-Afrika, dat kon niet.
Zo had ik opeens anderhalve kat: Truffel
kwam elk jaar rond 1 oktober en bleef tot eind maart, met vaak in de
zomer ook nog een of twee korte logeerpartijen. De komst van 'slettekat'
was voor Marjon (die kwam, zag en ging nooit meer weg in 2006) en mij
een moment om naar uit te kijken: de allerzachtste satijnen kat van de
wereld, die niets liever wilde dat geaaid en geknuffeld worden en
precies wist hoe ze haar lijfje daarvoor op onze knieën of schoot moest
neervlijen. Truffel had, behalve onze schoten, ook andere
lievelingsplekjes in huis: de vensterbank boven de radiator, ook wel 'steengrill' genaamd en niet te vergeten de tijgerstoel.
Zoe
daarentegen was veel minder knuffelig en niet echt een schootkat. Alsof
ze er de rust niet voor had. Maar ze was wel altijd overal bij en sliep
bij voorkeur op een van onze hoofdkussens. De slaapkamer was 's nachts
voor Truffel verboden terrein (dat compenseerde ze door overdag tússen
onze hoofdkussens onder de sprei te gaan liggen).
In het voorjaar van 2009 begon Zoe te vermageren - we wisten al dat haar nieren het niet goed deden, en het speciale niervoer vond ze niet te bikken. En ze veranderde van een alerte kat in een wezenloos wezen die steeds meer de weg kwijtraakte. Plotseling liep ze met een wazige blik op het randje van het balkon, iets wat ze nooit eerder had gedaan, zat opeens in de wastafel en verstopte zich achter de radiator en wist niet meer hoe ze er weg moest komen. We hebben haar laten inslapen - een vreselijke, maar wel de enig juiste beslissing. Vergeten zullen we Zoe nooit: ze was speciaal, uniek, en voor mij mijn maatje in de jaren alleen.
In oktober kwam, zoals ieder jaar, Truffel weer bij ons wonen. Van haar wisten we inmiddels ook dat de oude kattenniertjes niet meer optimaal functioneerden. En net als Zoe, maar dan veel erger, bleek Truffel uitermate kieskeurig. Een mix van gewoon en niervoer was de enige oplossing om haar aan het eten te houden. Fien was inmiddels ook al gearriveerd, dus het was een heel gedoe om de twee katten elk hun eigen voer te laten eten. Samen in een huis wonen was geen probleem. We hadden soms wel met Truffel te doen, want Fien wou wel spelen, en liefst ook wel samen slapen. Truffel trof opeens een klein grijs brutaaltje in haar favoriete stoel, en gedoogd, net zoals ze gedoogde dat Fien ook op de vensterbank kwam stoven.
Het verschil tussen de jonge Fien en Truffel werd schrijnend groot: Truffel werd mager en schonkig, had bij ons steeds minder behoefte te worden aangehaald, maar haar vacht bleef satijnzacht en glanzend. Zouden we haar in oktober weer te logeren krijgen? vroegen we ons af toen we haar in april 2011 teruggaven aan F. Een bezoek aan de dierenarts wees uit dat Truffel ondanks alle goede zorgen toch behoorlijk was afgevallen. We spraken met F. af wanneer ze Truffel weer zou komen brengen en gingen op vakantie.
Maar het ging niet goed - Truffel bleek een snelgroeiende, niet operabele tumor in haar bekje te hebben die haar vreselijke pijn bezorgde bij het eten. F. heeft zichzelf de tijd gegund om nog een paar goede weken met haar lievelingskat te hebben, en heeft Truffel eind augustus laten inslapen.
En wij hebben de herinnering aan 'onze halve kat' in hoofd, hart, handen en vele, vele foto's.
Een klein albumpje van deze geweldige katten staat hier.